Flashback | Μάνος Χατζηδάκις, Μελίνα Μερκούρη – Τα Παιδιά του Πειραιά

17 Απριλίου 1961: Ο Μάνος Χατζιδάκις τιμήθηκε  με το Όσκαρ για το Καλύτερο Πρωτότυπο Τραγούδι της ταινίας «Τα Παιδιά του Πειραιά», από την Αμερικανική Ακαδημία Κινηματογράφου 

Τίτλος τραγουδιού: “Τα Παιδιά του Πειραιά“

Πρώτη Εκτέλεση: Μελίνα Μερκούρη

Μουσική/Στίχοι: Μάνος Χατζιδάκις

Από το OST: “Ποτέ την Κυριακή”

Ημ/νία κυκλοφορίας single: 1960

Εταιρεία: Fidelity/United Artists Records

Aπ’ το παράθυρό μου στέλνω
Ένα, δύο και τρία και τέσσερα φιλιά
Που φτάνουν στο λιμάνι
Ένα και δύο και τρία και τέσσερα πουλιά
Πώς ήθελα να έχω ένα και δύο
Και τρία και τέσσερα παιδιά
Που σαν θα μεγαλώσουν όλα
Να γίνουν λεβέντες για χάρη του Πειραιά

Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιμάνι
Τρελή να με ‘χει κάνει, όσο τον Πειραιά
Που όταν βραδιάζει, τραγούδια μ’ αραδιάζει
Και τις πενιές του αλλάζει, γεμίζει από παιδιά

Aπό την πόρτα μου σαν βγω
Δεν υπάρχει κανείς που να μην τον αγαπώ
Και σαν το βράδυ κοιμηθώ, ξέρω πως
Ξέρω πως θα τον ονειρευτώ
Πετράδια βάζω στο λαιμό
Και μια χά-, και μια χάντρα φυλακτό
Γιατί τα βράδια καρτερώ, στο λιμάνι σαν βγω
Κάποιον άγνωστο να βρω

Όσο κι αν ψάξω, δεν βρίσκω άλλο λιμάνι
Τρελή να με ‘χει κάνει, όσο τον Πειραιά
Που όταν βραδιάζει, τραγούδια μ’ αραδιάζει
Και τις πενιές του αλλάζει, γεμίζει από παιδιά

Το «Τα παιδιά του Πειραιά» είναι ελληνικό τραγούδι, από τα πλέον γνωστά παγκοσμίως, σε σύνθεση του Μάνου Χατζιδάκι. Δύο διαφορετικές εκδοχές του τραγουδιού που κυκλοφόρησαν σχεδόν παράλληλα, πέρασαν στη δισκογραφία, αρχικά με τη φωνή της Μελίνας Μερκούρη, για την εταιρεία Fidelity (για τις ανάγκες της ταινίας “Ποτέ την Κυριακή” σε σκηνοθεσία του Ζυλ Ντασσέν με πρωταγωνίστρια την ίδια τη Μερκούρη) και στη συνέχεια με την Πόλυ Πάνου, η οποία ηχογράφησε το τραγούδι το Μάρτη του 1960, με ενορχήστρωση του Θόδωρου Δερβενιώτη και με τους Γρηγόρη Μπιθικώτση και Γιάννη Καραμπεσίνη στα μπουζούκια.

«Τα παιδιά του Πειραιά» με την Πόλυ Πάνου κυκλοφόρησαν τόσο σε δίσκο γραμμοφώνου 78 στροφών, όσο και σε 45άρι His master’s voice, έχοντας στην άλλη όψη ένα κλασικό άσμα του Θόδωρου Δερβενιώτη με στίχους Κώστα Μάνεση, με τίτλο «Ένα σφάλμα έκανα» με δεύτερες φωνές τον Γρηγόρη Μπιθικώτση…

Το τραγούδι με τη φωνή της Μελίνας και το μπουζούκι του Γιώργου Ζαμπετα, ηχογραφήθηκε για την ασπρόμαυρη ταινία του Jules Dassin με πρωταγωνιστές την Μελίνα Μερκούρη και τον Γιώργο Φούντα “Ποτέ την Κυριακή”. Γυρίστηκε το 1959 στον Πειραιά. Κέρδισε Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού για το 1960, το πρώτο βραβείο τραγουδιού που δινότανε σε ξενόγλωσσο τραγούδι. Το τραγούδι προωθήθηκε για πρώτη φορά μέσα από την ταινία τον Οκτώβριο του 1960 από την United Artists Records. Το τραγούδι αυτό έχει ερμηνευθεί από πάρα πολλούς καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο και έχει κερδίσει αρκετές διακρίσεις παγκοσμίως.

Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν έχανε ευκαιρία να απαξιώσει το τραγούδι αυτό. Είχε αρνητική άποψη για αυτό το τραγούδι.

“Εσύ [απευθυνόμενος στην Μελίνα] με τον Ντασέν κάνατε το Ποτέ την Κυριακή. Πριν μπω εγώ στο παιχνίδι σας είχαν τελειώσει τα χρήματα και με φωνάζετε να κάνω τη μουσική. Εγώ ανταποκρίνομαι και κάνω τη μουσική για το έργο… Κάναμε ένα τραγούδι για την σκηνή εκείνη που έπρεπε. Τώρα όλα αυτά, με τη μεγάλη επιτυχία και με τα διαφορετικά λόγια, με το Ένα καράβι έρχεται στα γερμανικά, η ερμηνεία του στα αγγλικά κλπ., ούτε μου ανήκει ούτε θέλω να έχω καμία σχέση. Είναι κάτι πέρα από τις προθέσεις μου και μάλιστα πιστεύω ότι η επιτυχία του στις Κάννες το 1961, αν δεν απατώμαι, και αυτό έγινε ένα τραγούδι τουριστικής ατραξιόν, ένα τραγούδι με χαβάγιες, με αυτά που έχουν στη Χαβάη, ένα τραγούδι πέρα από το περιεχόμενο, πέρα από τη συγκίνηση, που μπορούσε να το λέει ο καθένας στο οποιοδήποτε καμπαρέ… Δεν είναι η αξία του αυτή. Μου στέρησε την δυνατότητα να έχω τη σωστή επαφή με τον κόσμο και ο κόσμος εισέπραττε κάτι που ήταν απέξω από το τραγούδι και όχι από μέσα”.

Στις 17 Απριλίου 1961, ο Μάνος Χατζιδάκης βραβεύεται με το Oscar Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού για «Τα παιδιά του Πειραιά» στην ταινία τού Jules Dassin «Ποτέ την Κυριακή». Το τραγούδι ερμηνεύει η Μελίνα Μερκούρη.

Είναι δε γνωστό το περιστατικό πως και το ίδιο το Όσκαρ δεν το είχε σε εκτίμηση. Λέγεται πως στα μέσα της δεκαετίας του 1970 το πέταξε στα σκουπίδια και το βρήκε εντελώς τυχαία η οικιακή βοηθός του μαζί με την αδερφή του συνθέτη.

«Έχει μεγάλη ιστορία αυτό το Όσκαρ. Δεν πήγα να το παραλάβω στην απονομή, και όταν χρειάστηκε να φωτογραφηθώ με αυτό μου δάνεισε η Κατίνα Παξινού το δικό της. Είχε πάρει Όσκαρ Β’ Γυναικείου ρόλου στο «Για ποιον χτυπά η Καμπάνα». Μετά μου έστειλαν από την Αμερική το δικό μου. Μια μέρα που είχα τα νεύρα μου το πέταξα στα σκουπίδια, αλλά το βρήκε η καθαρίστρια και το έδωσε στην αδελφή μου. Έτσι ξαναγύρισε σε μένα, και τώρα μπορώ να το κρατήσω γιατί συμβολικά και πρακτικά μου κρατάει την πόρτα ανοιχτή. Το σπίτι μου το αγόρασα με τα «Παιδιά του Πειραιά». Είχα πουλήσει τα δικαιώματα στον Ζιλ Ντασέν και βρέθηκα ξαφνικά με ένα πολύ μεγάλο ποσό. Πέσανε τότε πάνω μου οι φίλοι μου και με έπεισαν να αγοράσω το διαμέρισμα. Το έκανα περισσότερο για τη μητέρα μου, για να έχει έναν άνετο χώρο. Εμένα μου αρκεί ένας έρωτας, ένα πιάνο, και μια καλύβα…»

Μάνος Χατζιδάκις.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Γιώργου Παυριανού: Ζωντανός στο Zonars

Το τραγούδι έχει ηχογραφηθεί σε πληθώρα γλωσσών από την στιγμή που κυκλοφόρησε:

• Ελληνικά: Τα Παιδιά του Πειραιά από την Μελίνα Μερκούρη, την Νάνα Μούσχουρη, τη Ζωή Μάγκου, την Άντζελα Ζήλεια, τον Άντι Ουίλιαμς και τους Pink Martini.
• Αγγλικά (ως Never on Sunday): Σε ορχηστρική έκδοση από τον Ντον Κόστα και έφθασε στον αριθμό 19 στη λίστα με τα 100 καλύτερα τραγούδια του 1960, και αργότερα το 1961 πέρασε στα 40 δημοφιλέστερα τραγούδια. Αυτή η έκδοση επίσης έφτασε στην θέση #27 στα Βρετανικά Chart με την έκδοση του τραγουδιού να είναι προσαρμοσμένη για να ταιριάζει στην ταινία. Οι στίχοι στα Αγγλικά γράφτηκαν από τον Μπίλι Τάουν. Η ηχογραφημένη έκδοση του τραγουδιού από το συγκρότημα The Chordettes έφθασε μέχρι το νούμερο 13 στο Billboard Hot 100 το 1961. Επίσης το τραγούδι ηχογραφήθηκε και με την ερμηνεία των Μπινγκ Κρόσμπι, Λίνα Χορν, Ντόρις Ντέι, Άντι Ουίλιαμς, The Four Seasons, Κόνι Φράνσις, Τζούλι Λόντον, Πετούλα Κλαρκ, Λάλε Άντερσεν και των The Chordettes, αλλά και μία ακόμα ορχηστρική εκτέλεση από τους Χερμπ Άλπερτ και Tijuana Brass.
• Iταλικά (ως Uno A Te, Uno A Me): από Δαλιδά, Μίλβα, Ιζαμπέλα Φεντέλι.
• Γαλλικά (ως Les Enfants du Pirée): από Μελίνα Μερκούρη, Ντάριο Μορένο, Δαλιδά, Ζακ Ελιάν, Μάγια Καζαμπιάνκα, Les Barclay και το βέλγικο συγκρότημα Chakachas.
• Γερμανικά: Η Λάλε Άντερσεν σημείωσε τεράστια επιτυχία καταλαμβάνοντας το Νο 1 στις επιτυχίες του 1960 με τη γερμανική έκδοση του τραγουδιού, με τίτλο αυτή τη φορά “Ein Schiff wird kommen”. Επίσης ηχογραφήθηκε και από τις Νταλιντά, Λις Άσια, Νάνα Μούσχουρη και φυσικά την Μελίνα Μερκούρη. Το 1982 από το συγκρότημα Der Moderne Man ηχογραφήθηκε ένα ομοφυλοφιλικό θέμα σε στυλ new wave το οποίο ονομάστηκε “Blaue Matrosen” με τους ίδιους στίχους στα γερμανικά από την έκδοση της Άντερσεν, αλλά τραγουδισμένο από άνδρα. 
• Εβραϊκά (σαν Af zyntik – neyn) από τις The Barry Sisters.
• Τσέχικα (σαν Děti z Pirea, 1962) από τους Μίλαν Χλάντιλ και Υβέττα Σιμόνοβα.
• Ισπανικά (σαν Los Niños del Pireo) από την Νταλιντά και σαν “Nunca en Domingo” από τους Xiomara Alfaro.
• Σερβικά (σαν Деца Пиреја) από την Λόλα Νοβάκοβιτς και την Λιλιάνα Πέτροβιτς.
• Κροατικά (σαν Nikad nedjeljom) από την Ξένια Προχάσκα.
• Σλοβένικα (σαν Otroci Pireja) από την Χελένα Μπλάνιε.
• Αγγλοϊσπανικά (σαν No Tengo Dinero) από τους Los Umbrellos, βασισμένο στην μελωδία.
• Ολλανδικά (σαν Waarom ben jij nooit op zondag vrij) από την Μίκε Τέλκαμπ, βασισμένο στην μελωδία.
• Καντονέζικα (σαν 兩仔爺) από τους Άντι Λάου, Ανίτα Μούι, Σάντρα Ντζ, Ρόναλντ Τσενγκ, Γκόρντον Λαμ, Σουζάν Τσανγκ, Τσέρι Γινγκ και την Λαμ Τσι-τσουνγκ στην ταινία Dance of a Dream (愛君如夢).
• Μανδαρινικά (σαν 別在星期天) από την Τερέζα Τενγκ. Ο τίτλος είναι ακριβής μετάφραση της φράσης “Ποτέ την Κυριακή”.
• Πολωνικά (σαν Dzieci Pireusu) από την Μαρία Κοτέρμπσκα και από τους ηθοποιούς Χάνα Σλεζίνσκα και Γιάτσεκ Βοϊτσίτσκι.

Πρώτη Δημοσίευση: 28 Δεκεμβρίου 2017 @SounDarts.gr